Елді мекендердің депрессивтілігі мен осалдығы деңгейін бағалау: Батыс Қазақстан өңірлерінің мысалында

Зерттеудің мақсаты Батыс Қазақстан облыстары (Атырау, Маңғыстау және Батыс Қазақстан) мысалында депрессиялық елді мекендердің экономикасы мен әлеуметтік саласының осалдығы деңгейін бағалау болып табылады. Деректерді визуализациялау үшін келесі зерттеу әдістері қолданылды: библиографиялық, кестелік және деректерді топтау әдістері. 2009-2020 жылдар бойынша бастапқы деректер Ұлттық статистика бюросынан, облыстық статистика департаменттерінің статистикалық мәліметтерінен, түрлі электрондық ресурстардан және т.б. дереккөздерден алынды. Талдау нәтижелері бойынша Маңғыстау, Атырау және Батыс Қазақстан облыстарындағы аудандардың даму көрсеткіштері анықталды, олардың ішінен депрессиялық және осал аумақтар анықталды. Алынған деректер Қазақстанның осал аймақтарында өмір сүру деңгейі мен сапасы бойынша айтарлықтай өңіраралық теңсіздіктің бар екенін көрсетеді. Халықтың өмір сүру деңгейі мен сапасының бірқатар әлеуметтік көрсеткіштерінде үлкен аймақаралық алшақтықтар бар. Тұтастай алғанда, жүргізілген талдау қалалар мен облыстар арасындағы көлік ағындарының болуы тұрғысынан экономиканың тарихи қалыптасқан мамандануы шеңберінде аталған аумақтардың перспективалық даму мүмкіндіктерін оң бағалауға мүмкіндік береді. Сонымен бірге, жасалынған талдау депрессия мен осалдықтан шығу мақсатында олардың экономикасын одан әрі әртараптандыру жолдарын белгілеуге мүмкіндік береді. Әзірленген әдістеме Батыс Қазақстан облыстарының мысалында сынақтан өтті, бұл өз кезегінде оның мемлекеттік органдардың мемлекеттік қолдауды қажет ететін елді мекендерді анықтау үшін де, әрі қарай зерттеу үшін де пайдалану мүмкіндігін дәлелдейді.

1. Butterworth P., Olesen S.C., Leach L.S. (2012). The role of hardship in the association between socio-economic position and depression. Australian & New Zealand Journal of Psychiatry, 46(4), 364-73.

2. Klebanova T., Guryanova L., Daradkeh Y., Kavun S. (2013). Approach to the assessment irregularity and cyclic dynamics of territorial development. Asian Economic and Financial Review, 3(12), 1620–1641.

3. Moldabekova A.T., Seitkan G.G., Mussayeva D.M., Yessentay A. (2022) Socio-Economic Problems of Depressed Settlements of Kazakhstan: an Empirical Analysis. Economics: the strategy and practice, 17(3), 124-137. https://doi.org/10.51176/1997-9967-2022-3-124-137

4. Aguilar, A. G., Ward, P. M., & Smith Sr, C. B. (2003). Globalization, regional development, and mega-city expansion in Latin America: Analyzing Mexico City’s peri-urban hinterland. Cities, 20(1), 3-21. https://doi.org/10.1016/S0264-2751(02)00092-6

5. Birchall, J. (2004). Cooperatives and the millennium development goals.

6. Ruoppila, S., & Kährik, A. (2003). Socio-economic residential differentiation in post-socialist Tallinn. Journal of Housing and the Built Environment, 18(1), 49-73. https://doi.org/10.1023/A:1022435000258

7. Riva, F., Tognollo, A., Gardumi, F., & Colombo, E. (2018). Long-term energy planning and demand forecast in remote areas of developing countries: Classification of case studies and insights from a modelling perspective. Energy strategy reviews, 20, 71-89. https://doi.org/10.1016/j.esr.2018.02.006

8. Lazhentsev, V. N., & Ivanov, V. A. (2020). Rural development strategy of the northern region. Ekonomika Regiona= Economy of Regions, 16 (3), 696. https://doi.org/10.17059/ekon.reg.2020–3-х

9. Hove, M., Ngwerume, E., & Muchemwa, C. (2013). The urban crisis in Sub-Saharan Africa: A threat to human security and sustainable development. Stability: International Journal of Security and Development, 2(1). http://doi.org/10.5334/sta.ap

10. Tang, C., He, Y., Zhou, G., Zeng, S., & Xiao, L. (2018). Optimizing the spatial organization of rural settlements based on life quality. Journal of Geographical Sciences, 28(5), 685-704. https://doi.org/10.1007/s11442-018-1499-4

11. Duan, Y., Wang, H., Huang, A., Xu, Y., Lu, L., & Ji, Z. (2021). Identification and spatial-temporal evolution of rural “production-living-ecological” space from the perspective of villagers’ behavior–A case study of Ertai Town, Zhangjiakou City. Land Use Policy, 106, 105457. https://doi.org/10.1007/s11442-018-1499-4

12. Nefedova, T. G. (2012). Major trends for changes in the socioeconomic space of rural Russia. Regional Research of Russia, 2(1), 41–54. https://doi.org/10.1134/s2079970512010078

13. Kosenchuk, O., Shumakova, O., Zinich, A., Shelkovnikov, S., & Poltarykhin, A. (2019). The development of agriculture in agricultural areas of Siberia: Multifunctional character, environmental aspects. Journal of Environmental Management & Tourism, 10(5 (37)), 991-1001.

14. Niklas, U., von Behren, S., Soylu, T., Kopp, J., Chlond, B., & Vortisch, P. (2020). Spatial factor—Using a random Forest classification model to measure an internationally comparable urbanity index. Urban Science, 4(3), 36. https://doi.org/10.3390/urbansci4030036

15. Johnson, T. G. (2001). The Rural Economy in a New Century. International Regional Science Review, 24(1), 21–37. https://doi.org/10.1177/016001701761012953

16. Luo, F., Guo, Y., Yao, M., Cai, W., Wang, M., & Wei, W. (2020). Carbon emissions and driving forces of China’s power sector: Input-output model based on the disaggregated power sector. Journal of Cleaner Production, 268, 121925. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2020.121925

17. Dosi, G., Piva, M., Virgillito, M. E., & Vivarelli, M. (2021). Embodied and disembodied technological change: The sectoral patterns of job-creation and job-destruction. Research Policy, 50(4), 104199. https://doi.org/10.1016/j.respol.2021.104199