Қазақстандағы еңбек және жұмыспен қамту саласындағы гендерлік кемсітушілікті еңсеру бағыттары

Еңбек саласындағы гендерлік дискриминация әлеуметтік-экономикалық дамуға кедергі келтіретін маңызды мәселелердің бірі болып табылады. Қазақстан жағдайында әйелдердің құқықтарын жақсарту және олардың экономикалық қызметке қатысуының өсуі бойынша оң өзгерістерге қарамастан, жалақы мен басқарушы лауазымдарға қол жеткізуде айтарлықтай гендерлік алшақтық сақталуда. Бұл зерттеу Қазақстандағы еңбек және жұмыспен қамту саласындағы гендерлік дискриминацияны еңсеру шарттары мен бағыттарын анықтауға, сондай- ақ жалақыдағы гендерлік айырмашылықтарды азайту және еңбек нарығындағы әйелдердің жағдайын жақсарту бойынша ұсыныстар әзірлеуге бағытталған. Жұмыста ҚР Ұлттық статистика бюросының статистикалық деректері және Дүниежүзілік банктің гендерлік деректер порталы мен БҰҰ-ның гендерлік статистика базасы сияқты халықаралық дереккөздер пайдаланылды. Зерттеу нәтижелері әйелдердің құқықтарын кеңейту және олардың экономикалық қызметке қатысуын арттыру бойынша айтарлықтай жетістіктерге қарамастан, жалақыдағы және басқарушы лауазымдарға қол жеткізудегі гендерлік алшақтықтың айтарлықтай сақталып отырғанын көрсетті. 2022 жылы Қазақстанда жалақыдағы гендерлік алшақтық 25,2%-ды құрады, бұл кәсіби саладағы әйелдерді қолдау бағдарламалары мен гендерлік саясатты белсенді түрде енгізу қажеттілігін көрсетеді. Еңбек нарығындағы гендерлік теңсіздікті азайту үшін Қазақстанға басқарушы лауазымдарға квота енгізуді, жалақы айырмашылықтарын жоюға бағытталған заңнамалық бастамаларды және икемді жұмыс жағдайларын дамыту сияқты кешенді шараларды әзірлеу қажет. Болашақтағы зерттеулер Қазақстан экономикасының әртүрлі секторларындағы гендерлік теңсіздікке әсер ететін факторларды, өңірлік ерекшеліктер мен салалық спецификаны ескере отырып, тереңірек талдауға бағытталуы мүмкін.

1. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан. Статистический отчет за 2023 г. Retrieved from: https://stat.gov.kz

2. Беккер Г. Трактат о семье. — Кембридж: Издательство Гарвардского университета, 1981. – С. 121-123.

3. Clark A. E., D'Ambrosio C., Zhu R. Job quality and workplace gender diversity in Europe // Journal of Economic Behavior & Organization. - 2021. – Vol. 183. – P. 420- 432. https://doi.org/10.1016/j.jebo.2021.01.012

4. Das P. Wage inequality in India: Decomposition by sector, gender and activity status // Economic & Political Weekly. – 2012. - № 50. — P. 58-64.

5. Мехротра С. Тенденции неформальной занятости в индийской экономике: Устойчивая неформальность, но растущее положительное развитие. Рабочий документ № 254. Международная организация труда (МОТ), 2020.

6. Еврофонд. Качество условий труда и трудовых отношений в Европе. - Дублин: Еврофонд, 2013.

7. Ayalew S., Manian S., Sheth K. Discrimination from Below: Experimental Evidence from Ethiopia. Working Paper Series No. WPS-079. Center for Effective Global Action, University of California, Berkeley, 2019.

8. Goldin C. Understanding the Gender Gap. – New York: Oxford University Press, 1990.- 298 p.

9. Budig M. J., England P. The Wage Penalty for Motherhood // American Sociological Review. – 2001. – Vol. 66. – P. 204-225.

10. He H. R., Li S. X., Han Y. L. Labor Market Discrimination against Family Responsibilities: A Correspondence Study with Policy Change in China // Journal of Labor Economics. – 2023. – Vol. 41. – P. 361-387. https://doi.org/10.1086/719966

11. Dolan E., Stancanelli E. Women's Employment, Wages, and the Household // Journal of Family and Economic Issues. – 2021. – Vol. 42. – P. 101-106. https://doi.org/10.1007/s10834-020-09744-2

12. St-Denis, X., Hollister, M. Are all the stable jobs gone? The transformation of the worker-firm relationship and trends in job tenure duration and separations in Canada, 1976-2015 // Work, Employment and Society. – 2024. – Vol. 38. – P.657-683. https://doi.org/10.1177/09500170221146916

13. Weichselbaumer D. Sexual orientation discrimination in hiring // Labour Economics. – 2003. – Vol. 10. – P. 629-642.

14. Bamieh O., Ziegler L. Gender-age differences in hiring rates and prospective wages: Evidence from job referrals to unemployed workers // Labour Economics. – 2023. – № 83. – 102395. https://doi.org/10.1016/j.labeco.2023.102395

15. Harman J., Bartůsková L. The gender pay gap in the Visegrad Groups // Journal of Economic Studies. – 2024. – Vol. 51. – P. 733-763.

16. Blau, F. D., Kahn, L. M. Gender differences in pay (NBER Working Paper No. 7732). — National Bureau of Economic Research, 2000. https://doi.org/10.3386/w7732

17. Doleac J. L. A Review of Thomas Sowell's Discrimination and Disparities // Journal of Economic Literature. – 2021. – Vol. 59. – P. 574-589. https://doi.org/10.1257/jel.20201541

18. Francois P. Gender discrimination without gender difference: theory and policy responses // Journal of Public Economics. – 1998. – Vol. 68. – P. 1-32. https://doi.org/10.1016/s0047-2727(97)00061-3

19. Roethlisberger C., Gassmann F., Groot W., Martorano B. The contribution of personality traits and social norms to the gender pay gap: A systematic literature review // Journal of Economic Surveys. – 2023. – Vol. 37. – P. 377-408. https://doi.org/10.1111/joes.12501

20. Gornick J. C., Meyers M. K. Families That Work: Policies for Reconciling Parenthood and Employment. New York: Russell Sage Foundation, 2003. Retrieved from: http://www.jstor.org/stable/10.7758/9781610442510

21. Goldin C. The Race between Education and Technology. - Cambridge: Harvard University Press, 2014. – 496 p.

22. Всемирный банк. Портал гендерной статистики. Retrieved from: https://genderdata.worldbank.org/en/home

23. Организация Объединённых Наций. База данных по гендерной статистике. Retrieved from: https://data.unwomen.org/evaw/database