Батыс Қазақстан аймақтардың экономикалық тұрақтылығының динамикасын зерттеу және оны арттыру бойынша ұсыныстар

Батыс Қазақстан аймақтады дамуының экономикалық тұрақтылығы, олардың елдің жалпы аймақтік өніміне қосқан елеулі үлесіне қарамастан, елеулі тәуекелдерге ұшырайды. Экономикалық тұрақтылықтың негізгі тәуекелдерін анықтау және оларды еңсеру жөніндегі шараларды негіздеу үшін осы аймақтардың экономикалық көрсеткіштерінің динамикасын зерттеу қажет. Мақаланың мақсаты Батыс Қазақстан аймақтардың экономикалық тұрақтылығының динамикасын зерттеу және оны арттыру бойынша ұсынымдар әзірлеу болды. Мақсатқа жету үшін мынадай міндеттер шешілді: аймақтік экономиканың ауқымын, оның құрылымын, инвестициялар көлемін және ғылыми-зерттеу және тәжірибелікконструкторлық жұмыстарды сипаттайтын негізгі экономикалық көрсеткіштер бойынша экономикалық орнықтылық динамикасына талдау жүргізу; экономикалық орнықтылыққа қол жеткізу тәуекелдерін анықтау; оларды еңсеру жөніндегі шараларды айқындау. Батыс Қазақстан аймақтары дамуының экономикалық тұрақтылығына қол жеткізу олардың экономикалық құрылымындағы теңгерімсіздіктерге байланысты қиын деген болжам гипотеза болды. Логикалық, экономикалық және статистикалық талдау, аналогия, салыстыру, жүйелік тәсіл, жалпылау әдістері қолданылды. Жүргізілген талдау нәтижесі Батыс Қазақстан аймақтардың экономикалық тұрақтылығының негізгі тәуекелдерін анықтау болды, олардың қатарына экономиканың  шикізаттық сипаты, өңдеу өнеркәсібінің үлес салмағының төмендігі, бюджетпен қамтамасыз етілмеуі, аймақтардың табиғи апаттардан жоғары осалдығы жатады. Анықталған тәуекелдердің теріс әсерін нивелирлеу және Батыс Қазақстан аймақтардың экономикалық тұрақтылығын арттыру бойынша ұсынымдар әзірленді.

1. Lützkendorf T., Balouktsi M. Assessing a Sustainable Urban Development: Typology of Indicators and Sources of Information // Procedia Environmental Sciences. – 2017. – № 38. – Р. 546-553. https://doi.org/10.1016/j.proenv.2017.03.122

2. The Environmental Code of the Republic of Kazakhstan. – Dated January 2, 2021. – No. 400-IV, SAM. Retrieved from: https://adilet.zan.kz/rus/docs/K2100000400 (in Russ.)

3. On the approval of the Strategy for Achieving Carbon Neutrality in the Republic of Kazakhstan by 2060. A decree of the President of the Republic of Kazakhstan. – Dated February 20, 2023, No. 121. Retrieved from: https://adilet.zan.kz/rus/docs/U2300000121 (in Russ.)

4. Baumgärtner S., Quaas M. What is sustainability economics? //Ecological Economics. – 2010. – № 69. – Р.445-450. https://doi.org/10.1016/j.ecolecon.2009.11.019

5. Kastelli I., Mamica L., Lee K. New perspectives and issues in industrial policy for sustainable development: from developmental and entrepreneurial to environmental state // Review of Evolutionary Political Economy. – 2023. – № 4. – Р. 1-25. https://doi.org/10.1007/s43253-023-00100-2

6. Glinskiy V., Serga L., Novikov A., Litvintseva G., Bulkina A. Investigation of correlation between the regions sustainability and territorial differentiation //Procedia Manufacturing. – 2017. – Т. 8. – С. 323-329. https://doi.org/10.1016/j.promfg.2017.02.041

7. Tian L., Wang H.H., Chen Y. Spatial externalities in China regional economic growth //China Economic Review. – 2010. – Vol. 21. – № 3. – P. 20-31. https://doi.org/10.1016/j.chieco.2010.05.006

8. Bolcárová P., Kološta S. Assessment of sustainable development in the EU 27 using aggregated SD index //Ecological indicators – 2015. – № 48. – Р. 699–705. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2014.09.001

9. Chelli F.M., Ciommi M., Gigliarano C. The index of sustainable economic welfare: a comparison of two Italian regions //Procedia – Social and Behavioral Sciences. – 2013. – № 81. – Р. 443-448. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2013.06.457

10. Cortinovis N., Van Oort F. Variety, economic growth and knowledge intensity of European regions: a spatial panel analysis //The Annals of Regional Science. – 2015. – Vol. 55. – №. 1. – Р. 7-32. https://doi.org/10.1007/s00168-015-0680-2

11. Kurbanova Z., Yusupov M. Sustainable development of regional economy: institutional framework //E3S Web of Conferences. – 2023. – № 03012. – Р. 460. https://doi.org/10.1051/e3sconf/202346003012

12. Bhandari M.P. Sustainable development: is this paradigm the remedy of all challenges? Does its goals capture the essence of real development and sustainability? With reference to discourses, creativeness, boundaries and institutional architecture //Socio Economic Challenges. – 2019. – Vol. 3. – № 4. – Р. 97-128. http://doi.org/10.21272/sec.3(4).97-128.2019

13. Vidali A.A., Hutchens J.D., Javidi M. Pervasive readiness: Pipedream or possible? A practical approach for measuring public saftey readiness //2011 IEEE International Conference on Technologies for Homeland Security (HST). – IEEE, 2011. – P. 295-305. https://doi.org/10.1109/THS.2011.6107887

14. Zheng L. Developing E-government Readiness Factors: A Bottom-Up Approach //E-Government Success around the World: Cases, Empirical Studies, and Practical Recommendations. – 2013. – P. 132-144. https://doi.org/10.4018/978-1-46664173-0.ch007

15. Goloshchapova, T., Yamashev, V., Skornichenko, N., & Strielkowski, W. E-Government as a key to the economic prosperity and sustainable development in the Post-Covid Era //Economies. – 2023. – Vol. 11. – №. 4. – P. 112-135. https://doi.org/10.3390/economies11040112

16. Bureau of National Statistics of the Agency for Strategic Planning and Reforms of the Republic of Kazakhstan. Statistical report for 2023. Retrieved from: http://stat.gov.kz (in Russ.)

17. Aigazin Z., Kumarbekov D. Only four regions of Kazakhstan can feed themselves. Where will the rest get money? Retrieved from: https://forbes.kz/articles/est_li_nalogovyie_rezervyi_u_regionov#:~:text= (in Russ.)

18. Economic damage from floods in 2024 is the largest in 30 years. Economy. Retrieved from: https://iapn.kz/articles/Economy/ekonomicheskiy_ushcherb_ot_pavodkov_v_2024_godu_samyy_krupnyy_za_30_let/#:~:text= (in Russ.)

19. Insurers have calculated the probable damage to citizens from floods in Kazakhstan. Forbes.kz. Retrieved from: https://forbes.kz/articles/strahovschiki_rasschitali_veroyatnyiy_uscherb_grajdan_ot_pavodkov_v_kazahstane (in Russ.)