Өңірлердің тұрақты дамуы контекстіндегі экологиялық қауіпсіздік

   Әлемдік экономиканың серпінді дамуы, технологиялық құрылымдардың өзгеруі, қоғамның экономикалық пайдасын барынша есепке алу және қанағаттандыру үшін бизнесті жүргізудің жоғары тиімді тәсілдерін іздеу табиғатты ұтымсыз пайдалану, табиғи ресурстарға жыртқыштық қатынас, сондай-ақ техногендік авариялар мен апаттар өзекті мәселелер болып қарастырылуда. Соңғы жылдары жиілеп кеткен авариялар аумақтар мен аймақтардың экологиялық қауіпсіздігіне орны толмас зиян келтіруде. Осыған орай ақпараттық, тиімділікпен қатар, 21 ғасырдағы экологиялық қауіпсіздік аймақтың тұрақты дамуын қамтамасыз ететін негізгі факторлардың бірі ретінде танылды. Дүниежүзілік банктің әлеуметтік-экологиялық қағидаттары, БҰҰ-ның Жасыл экономика тұжырымдамасы, "Жасыл курс" Еуропалық бағдарламасы, ҚР Экологиялық қауіпсіздігінің "2050 Стратегиясы" және басқа да маңызды ережелер аймақтардың тұрақты дамуы контекстінде экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету проблемасы ұлттық емес, халықаралық, жаһандық болып табылатынын көрсетеді. Климаттық дағдарыстардың, ауа-райының ауытқуларының, техногендік апаттар салдары бүкіл планетаға қауіп төндіреді, бұл тұрақты даму мақсаттарына жету үшін экологиялық компонентті есепке алудың маңыздылығын растайды. "Қауіпсіздік-тұрақтылық" критерийін қолдану қажеттілігі көрсетілген. Сондықтан зерттеуде айналмалы экономика жағдайында экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету факторлары, оны жүзеге асыру басым бағыттары ұсынылады.

1. Урбанизация как ускоритель инклюзивного и устойчивого развития в Казахстане. Национальный доклад о человеческом развитии 2019. [Электронный ресурс] Доступно на: https://ecogosfond.kz/wp-content/uploads/2020/03/RUS__KAZ-NHDR2019_compressed.pdf (дата обращения 10. 05. 2023).

2. Mardani A. et al. Energy consumption, economic growth, and CO₂ emissions in G20 countries: application of adaptive neuro-fuzzy inference system // Energies. – 2018. – Vol. 11. – №. 10. – P. 2771. doi: 10.3390/en11102771

3. Chien F. et al. The role of renewable energy and urbanization towards greenhouse gas emission in top Asian countries: Evidence from advance panel estimations // Renewable Energy. – 2022. – Vol. 186. – P. 207-216 doi: 10.1016/j.renene.2021.12.118

4. Wang Z., Sun Y., Wang B. How does the new-type urbanisation affect CO₂ emissions in China? An empirical analysis from the perspective of technological progress // Energy Economics. – 2019. – Vol. 80. – P. 917-927. doi: 10.1016/j.eneco.2019.02.017

5. Данилов-Данильян, В. И. Экологический вызов и устойчивое развитие / В. И. Данилов-Данильян, К. С. Лосев. – Москва: Прогресс-Традиция, 2000. – 414 c.

6. Шеломенцев А. Г., Беляев В. Н., Илинбаева Е. А. Оценка взаимосвязи экономического роста и экологической нагрузки в регионах Урала // Вестник Оренбургского государственного университета. – 2014. – №. 6 (167). – С. 158-163.

7. Friesen L. et al. Mind your Ps and Qs! Variable allowance supply in the US regional greenhouse gas initiative // Journal of Environmental Economics and Management. – 2022. – Vol. 112. – P. 102620. doi: 10.1016/j.jeem.2022.102620

8. «Об утверждении Стратегии достижения углеродной нейтральности Республики Казахстан до 2060 года». Указ Президента Республики Казахстан от 2 февраля 2023 года № 121. [Электронный ресурс] Доступно на: https://adilet.zan.kz/rus/docs/U2300000121/info (дата обращения 10. 05. 2023).

9. Schmitz K. S. Physical chemistry: multidisciplinary applications in society. – Elsevier, – 2018. – P. 833-974.

10. Sayigh A. Sustainability, energy and architecture: Case studies in realizing green buildings. MA: Academic Press, 2013. – 552 p.

11. Lützkendorf T., Balouktsi M. Assessing a sustainable urban development: Typology of indicators and sources of information // Procedia Environmental Sciences. – 2017. – Vol. 38. – P. 546-553. doi: 10.1016/j.proenv.2017.03.122

12. Baumgärtner S., Quaas M. What is sustainability economics? // Ecological Economics. – 2010. – Vol. 69. – №. 3. – P. 445-450. doi: 10.1016/j.ecolecon.2009.11.019

13. Чайковская Н. В. Проблемы обеспечения экономической устойчивости хозяйственной системы региона // Региональная экономика: теория и практика. – 2005. – №. 6. – С. 33-35.

14. United Nations Human Settlements Programme. Planning Sustainable Cities: Policy Directions: Global Report on Human Settlements 2009. – UN-HABITAT, London: Earthscan, 2009. – 338 p.

15. Вахрушев П. А. Экологический инжиниринг как эффективный способ обеспечения экологической безопасности предприятия // Промышленная и экологическая безопасность, охрана труда. – 2015. – №. 7. – С. 48.

16. Kazakhstan Today Media Group. За 2021 год в атмосферу Казахстана было выброшено 2,4 млн тонн загрязняющих веществ. [Электронный ресурс]. Доступно на: https://www.kt.kz/rus/ecology/za_2021_god_v_atmosferu_kazahstana_bylo_vybrosheno_2_4_mln_1377936089.html

17. Kerimray A. et al. Causes of energy poverty in a cold and resource-rich country: evidence from Kazakhstan // Local Environment. – 2018. – Vol. 23. – №. 2. – P. 178-197. doi: 10.1080/13549839.2017.1397613 (дата обращения 10. 05. 2023)

18. Annex I. Report of the United Nations conference on environment and development // Rio de Janeiro (3–14 June 1992) A/CONF. – 1992. – Vol. 151. – №. 26. – P. 12. Available at: https://globalforestcoalition.org/wp-content/uploads/2010/12/Rio-Declaration-on-Environment-and-Development-principles1.pdf (дата обращения 10. 05. 2023)

19. Изменение климата и выбросы парниковых газов. [Электронный ресурс]. Доступно на: https://ar2020.kmg.kz/ru/strategic-report/sustainable-development/environmental-responsibility/climate-change (дата обращения 13. 05. 2023).

20. Названы регионы с наибольшими выбросами опасных веществ в атмосферу. [Электронный ресурс]. Доступно на: https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/nazvanyi-regionyi-naibolshimi-vyibrosami-opasnyih-veschestv-472338/ (дата обращения 13. 05. 2023).